جدید کرده اند.سید با شیوه خاص خود می کوشد نشان دهد که دانش نوین با تمام اههمیتی که دارد،چیزی جزیکی ازتعالیم آسمانی اسلام نیست.دراین میان در غالب گفتگوهاونوشته های خود،به همسانی وهماهنگی علوم جدید با آموزه های راستین دیانت اسلام کرده است.با اعلام این که مسلمانان اگر علاوه بر شهود الهی،ازراه تعقل بشری به دنبال کسب دانش باشند،می توانند شکوه وعظمت از دست رفته خود را باز یابند،جنجال عظیمی را برانگیخت.روحانیون را به مبارزه با غرب کافر خواندوبا روشنفکران تاکید کرد که اصلاحات به ویژه اصلاحات سیاسی وآموزشی،کشوررادر برابرغرب امپریالیست قدرتمند می سازد.دعوت به اصلاحات دراسلام را همچنان پی گرفت وبه ویژه سازگاری اصول قرآنی با کشفیات علوم جدیدوترویج دانش نوین اروپای معاصر به جای دانش سنتی قدیم را مطرح کرد. او در سالهای 1265-1269ش بارها نیاز مبرم به رعایت حقوق انسانی وقانونی ،امنیت جان ومال آزادی اندیشه وبیان را به ناصرالدین شاه وهمه طبقات مردم یادآور شده بود. وی ماندگار شدن در یک جا را برای ابلاغ اهداف اصلاح طلبانه وایجاد آگاهی انبوه مسلمانان که به آنان امید بسته بود،نارسا می دید.از این رو به هیچ یارودیار خاص خاطر نسپاردوآزادوار در بسیاری از سرزمین های اسلامی وکشورهای غربی حضور فعال یافت.سیدجمال الدین نزدیک به نه سال اقامت در مصر تحولی بنیادین وبی سابقه در فکروفرهنگ وشیوه دانش اندوزی جامعه مصری ایجاد کرد که صاحب نظران از آن به رستاخیز جهان عرب یاد کرده اند.نخستین بار،ندای اتحاد اسلام در برابر غرب را سیدجمال الدین بلند کرد.سیدفرمانروایی اتحاد افراد گمراه وقدرت طلب بر جامعه مسلمین را عامل عمده تفرقه در امت اسلامی می دانست.وی حدود شش صد نامه به رهبران مذهبی وروشنفکران مسلمان نگاشت.
جواهر لعل نهرو درباره او می گوید:بزرگترین اصلاح طلب قرن نوزدهم در مصر،سیدجمال الدین اسدآبادی بود،که یک پیسوای مذهبی بودومی خواست اسلام رااز سازش دادن وجور کردن با مقتضیات دنیای جدید به صورت تازه در آورد.سید جمال در مقاله ای تحت عنوان«تفسیر مفسر»به نقش تربیت در انسان بدون تربیت توجه خاص دارد.وی می گوید زیست انسان بدون تربیت جزو محالات است.وی پس از بیان مفهوم تربیت،موضوع فرهیختگی وتربیت را به میان صنف هاومراتب گوناگون اجتماعی کشیده واستدلال می کند که ترقی وپیشرفت یک قوم در درجه نخست به فرهیختگی وتربیت گردانندگان جامعه وعلماوفضلا بستگی دارد،وبه درستی بیان می داردکه اگر فساد در رای طبقات واصناف یک قوم راه یابد،فسادوضعف،به جمیع طبقات آن راه خواهد یافت.
سیدجمال آرزو داشت که حکومت اسلامی را بر اساس اصول آزادی سیاسی وعدالت اجتماعی تاسیس کند.محور اصلی پیام ماموریتش،فلسفه قدرت سیاسی وقدرت فرهنگ وعلم وقدرت ایدئولوژی بوده است.
آنچه که حائز اهمیت است سید جمال الدین علاوه بر بیداری شرق در بیداری وتحول ادبی عرب نقش بسزایی داشته است.سیدجمال دردوران هشت سال اقامتش در مصر به طور منظم در منزل خود به گروهی از دوستانش قلسفه ومنطق وهیئت درس می دادوتلاش می کرد که تدریس این دروس شیوه نوینی که متناسب با مقتضیات زمان باشد پیش گیرد.ازطرفی در قهوه حانه های محله(ازبکیه)قاهره می رفت ودر آنجا گروهی از ادباوپزشکان ومهندسان گرد او جمع می شدندواو بی هیچ قیدوبندی مسائل روز رابیان می کرد.
سیدجمال الدین دراین حلقات درس تنها به مسائل سیاسی نمی پرداخت،بلکه برای این که بتواند به اهدافش برسد،گروهی از جوانان وشاگردانش را وادار به نوشتن مقالاتی در مجلات وروزنامه ها می کرد.این نویسندگان وادبا با پیروی از افکاراو،توانستند با به کارگیری زبانی آسان وقابل فهم برای همگان،مسائل مختلف سیاسی واجتماعی رابیان نمایند.سیدجمال می دانست که اگر بخواهد مردم مصر را بیدار نماید،باید زبان عربی راازپیچیدگی های لفظی نجات دهد.تا بتواند مطالب آسان وقابل فهم،در اختیار مردم قراردهد.لذا همان گونه که به آزاد اندیشی وپالایش دین ازخرافات وقیام علیه رکودفکری دعوت می کرد،از نویسندگان عرب می خواست که زبان نوشتاری رااز پیچیدگی های لفظی نجات دهندوآن رادر خدمت اندیشه درآورند.
بدین ترتیب می بینیم که سیدجمال الدین در ایجاد تحول ادبی در دنیای عرب نقش بسیار اساسی داشته است.زیرا بیداری ادبی در بستری رشد کرد که دو عامل اصلاح سیاسی واصلاح دینی آن را به وجود آورده بود.از جمله کسانی که تحت تاثیر مستقیم افکارواندیشه های او قرار کرفته اند،محمود سامی بارودی ومحمد عبده بودند.
سیدجمال الدین با فعالیت های سیاسی وادبی خود توانست گروهی از اندیشه مندان وادبای مصری را تربیت نماید تا زمینه تحول ادبی رادر مصر فراهم نماید.به این ترتیب اوعلاوه برتاثیر دربیداری مشرق به بیداری دنیای عرب هم پرداخته است.
جمال الدین اسدآبادی یکی ازنخستین کسانی است که در پاسخ به تهاجم های غرب به نسبت مسلمانان،بیان جدیدی از آن ارائه کرد.او اسلام رابا ابعاد جدید تفسیر کردوبرارزش های جدید نظیر عمل گرایی،عقل انسان ولزوم نیرومندی ویکپارچگی نظامی وسیاسی تأکید نمود.سیدجمال باجست وجوی این ارزشهادرسنت اسلامی،توانست بیش از کسانی که واجد اندیشه های غربی بودند،برمومنان ومتدینان تاثیر کذارد.
اوهم سنت گرایی محض رامردود می داند وهم غرب گرایی محض راسید جمال به عنوان مدافع وحدت جهان اسلام شناخته می شود،همچنین با نوگرایی اسلامی،جنبش احیا گری اسلامی وحتی پان عربیسم ودیگر نهضت های ملی گرادر ارتباط بوده وازآنها جانب داری می کند.وی یکی از به یاد ماندنی ترین فعالان واندیشمندان اسلامی در جهان است.
شهید مطهری در کتاب بررسی نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر می گوید:«بدون تردید سلسله جنبان نهضت های صد ساله اخیر،سید جمال الدین اسدآبادی است.اوبود که بیداری رادر کشورهای اسلامی آغاز کرد،دردهای اجتماعی مسلمین را با واقع بینی خاصی بازگو نمود،راه اصلاح وچاره جویی را نشان داد...نهضت سید جمال هم فکری بود هم اجتماعی.او می خواست رستاخیزی هم در اندیشه مسلمانان به وجود آوردوهم در نظامات زندگی آنها...سید جمال در نتیجه تحرک وپویایی،هم زمان وجهان خودرا شناخت وهم به دردهای کشورهای اسلامی دقیقا"آشنا شد.سید جمال مهم ترین ومزمن ترین درد جامعه اسلامی رااستبدادداخلی واستعمارخارجی تشخیص دادوبااین دو بشدت مبارزه کرد.آخرکار هم جان خودرادر همین راه از دست داد.
پی نوشت ها:
1-آبراهامیان.یرواند.ایران بین دو انقلاب. ترجمه کاظم فیروزمند.حسن شمس آوری.محسن مدیر شانه چی. نشر مرکز.چاپ دهم.1385.
2-فوران.جان.تاریخ تحولات اجتماعی ایران.ترجمه احمد تدین.موسسه خدمات فرهنگی رسا.چاپ ششم.1385.
3- _________________.روز هاورویدادها:سال شمسی.مرکز فرهنگی نربیتی نور ولایت وابسته به موسسه انفاق ثلث.نشر پیام مهدی.1378.
4-زیدان جرجی.تاریخ آداب اللغة العربیة.بیروت.دار المعارف مصر.1967.
5-مجله فرهنگ همدان.سال پنجم.ش19و20.زمستان1378.
6-کیهان اندیشه.ش17.اردیبهشت 1376.کنگره بین المللی سیدجمال الدین اسدآبادی.
7-روزنامه انتخاب.21 مرداد1380.سیدجمال الدین اصلاح طلب وضد استعمارگر.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
